Kripto Para Borsaları Nasıl Çalışır?

İçerikte cevabını bulabileceğiniz sorular: Kripto para borsaları nasıl çalışır, kripto para borsalarında işlem yapma süreçleri nelerdir, işlem çifti (parite) nedir?

Merkezi kripto para borsalarını birbirinden ayıran önemli özellikleri, avantajları, dezavantajları olsa da genel olarak aynı mantıkla çalışırlar ve çoğunlukla benzer arayüz tasarımlarına sahiptirler.

DEV REHBER: Kripto Para Borsası Nedir, Türleri, Çalışma Mantığı…

Kripto Para Borsaları İşlem Süreçleri

Kripto para borsalarında işlem yapma süreçleri nelerdir sorusunun basit cevabını şu şekilde verebiliriz:

• E-posta adresi ya da telefon numarası ile borsada hesap oluşturmak.
• Doğrulama adımlarını tamamlamak.
• İtibari para ya da mevcut dijital varlıklarınızı borsa hesabınıza aktarmak.

Borsaya aktardığınız itibari paranız ile tercih ettiğiniz bir coin’den istediğiniz miktarda satın alabilir, satmak istediğinizde satabilir ve tekrar itibari paraya çevirerek banka hesabınıza transfer edebilirsiniz.

NOT: Bazı borsalar sadece kripto para ile işlem yapıyor olabilir.

Hesap Oluşturma

Öncelikle seçtiğiniz borsa üzerinden bir hesap oluşturmalısınız. Bazı borsalar belirli limitlerdeki işlemler için anonimlik seçeneği sunabilir. Ancak  -çoğunlukla- hesabınızı kullanmaya başlayabilmeniz, yani işlem yapabilmeniz, için detaylı kimlik, adres gibi şahsi bilgilerinizle aşama aşama doğrulama yapmanız gerekir. Ek bilgi talepleri, borsanın bulunduğu konum ve dolayısıyla oradaki yasalarla ilgili olabilir.

Kimlik doğrulama süreci (Know Your Customer, KYC), başarılı bir şekilde tamamlandıktan sonra hesabınıza para yatırabilir ve kripto para işlemleri yapmaya başlayabilirsiniz.

Para Yatırma

Borsa hesabınıza,

• Mevcut bir itibari para hesabınızdan para aktarabilirsiniz (banka hesabı, e-para hesabı).
• Özel cüzdanlarınızda tuttuğunuz mevcut dijital varlıklarınızı (coin/token)
• Başka bir borsa hesabınızdan coin/token transfer edebilirsiniz (cüzdan adresleri arasında).

Henüz hiç kripto paranız yoksa satın almak için borsa hesabınıza itibari para yatırmanız gerekir.

Her borsa, her para birimini desteklemez. Örneğin global ölçekte bir borsa ile çalışıyorsanız Türk lirası ile işlem yapılabiliyor mu diye önceden araştırmalısınız. Sadece ABD doları ile işlem yapan bir borsaya Türk lirası aktarmak istediğinizde farklı itibari para birimlerini birbiri arasında dönüştürmek için dönüştürme ücreti ödeyeceğinizi unutmayın. Dolayısıyla da yerel para biriminizle işlem yapan bir borsayı seçebilir ya da döviz hesabınızdan aktarım yapmayı tercih edebilirsiniz (Bu tür dönüştürme ücretlerinin miktarı bankalar, borsalar, döviz büroları gibi farklı yerlerde farklılıklar gösterebilir).

TAVSİYE: Direkt olarak Türk lirası yatıramadığınız bir borsaya, borsalar arası kripto para transferini kullanarak para aktarabilirsiniz.Örneğin A borsasına aktardığınız TRY bakiyenizi USDT’ye dönüştürebilir ve B borsasındaki hesabınıza aktarabilirsiniz (Borsa hesaplarınız arasında itibari para transferi yapamazsınız).

Bir kripto para borsasında hesap oluşturduktan sonra borsanın sunduğu seçeneklere göre banka havalesi, kredi kartı, PayPal gibi elektronik ödeme hizmeti sağlayıcıları üzerinden hesabınıza itibari para transferi yapabilirsiniz. Borsalar bu konuda farklı seçenekler sunabilir. Anlaşmalı bankalar/şirketler olabilir ve komisyon ücretleri daha düşük olabilir. Bu seçeneklerin ne olduğunu ve komisyon oranlarını önceden öğrenmelisiniz.

İtibari para transferleri, bankadan bankaya değişmekle birlikte, ortalama yarım saat içerisinde gerçekleşir.

UYARI: Herhangi bir borsadaki hesabınıza itibari para aktarırken ya da çekerken bu transferleri sadece kendi adınıza açılmış olan hesaplarla yapabilirsiniz. Başkasının banka ya da PayPal hesabından borsa hesabınıza para transferi yapamazsınız. Ancak başkasının kripto para cüzdanına kripto para gönderebilirsiniz.

NOT: Borsaya para yatırma ve çekme işlemlerinin kullandığınız transfer yöntemine göre bir işlem ücreti vardır. Ödeme yönteminde ters ibraz riski ne kadar yüksekse işlem ücreti de o kadar yüksek olur. Banka ya da kredi kartı ile para yatırma, PayPal ile para transferi gibi yöntemler ters ibraz riski yüksek yöntemlerdir.

Bir borsadaki dijital varlıklarınızı, ilgili cüzdan adreslerini kullanarak başka bir borsadaki hesabınıza transfer edebilirsiniz. Ayrıca madencilik gibi yöntemlerle kazandığınız ve özel cüzdanlarınızda tuttuğunuz coin’leri de borsa hesabınıza aktarabilirsiniz.

NOT: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının yeni karar ile birlikte 30 Nisan 2021’den itibaren Papara gibi elektronik ödeme sistemleri aracılığıyla kripto para borsalarına para aktarılamıyor. Binance Global’e nasıl para yatırabileceğinizi öğrenmek için Binance Komisyonsuz Para Yatırma başlıklı içeriğimize göz atabilirsiniz.

Cüzdanlar

Borsa ile cüzdan kavramları birbirinden farklıdır. Bir kripto para borsasında hesap oluşturduğunuzda borsanın desteklediği tüm coin’ler için adınıza birer cüzdan oluşturulur. Her kripto para birimi işleminde ilgili cüzdan adresi kullanılır. Cüzdanlar hakkında bilgi sahibi olmak, kripto para yatırımlarınızı yönetebilmeniz açısından son derece önemlidir.

Komisyonlar

Kripto para borsalarında komisyon alınan farklı işlem türleri olabilir. Bunlardan biri yukarıda da bahsettiğimiz itibari para birimi dönüştürme (Türk lirası/ABD doları gibi) komisyonudur.

Kripto para borsaları, her tamamlanmış alış ve satış emrinden de belirli bir oranda komisyon alır. Bu komisyon, gerçekleşen işlemin hacmine göre alınır. Yani 500 TRX satış işlemi ile 6000 TRX satış işlemi için aynı miktarda komisyon alınmaz.

Kripto para borsaları, borsalar arası coin/token transfer işlemlerinden de komisyon alır. Burada da yine işlem hacmine göre farklı miktarlarda komisyonlar ödenir.

İşlem hacminiz arttığında, genellikle, komisyon oranları da düşer.

Kripto Para Borsaları Nasıl Çalışır?

Alış ve Satış Emirlerinin Mantığı

Kripto para borsalarının çalışma prensibi arz-talep eğrisine göredir. Borsalarda kripto para ticareti, borsanın aracılığında kullanıcılar arasında doğrudan gerçekleşir.

Kripto para satmak isteyen kişiler, kurdan farklı değerlerde (fiyatlarda) satış emri verebilir. Alıcılar da bu farklı değer seçenekleri üzerinden alım yapabilir. Kripto para almak isteyen kişiler de aynı şekilde seçtikleri coin üzerinden istedikleri değerde alış emri verebilir. Alış emrine karşılık bir satış emri girildiğinde takas işlemi gerçekleşir. Başka bir ifadeyle örneğin itibari para birimleri ile kripto para almak istediğinizde kripto parasını itibari para birimine dönüştürmek isteyen bir kullanıcıyla işlem yaparsınız.

Biraz daha detaylandırmak gerekirse bir alıcı, almak istediği kripto para birimini almak için fiyat belirler ve alış emri verir. Bir satıcı da elindeki kripto parayı satmak için fiyat belirler ve satış emri verir. Alış emrinin de satış emrinin de gerçekleşebilmesi için birbirlerini karşılaması gerekir. Alış emrinizden verilmiş bir satış emriyle işlem yaparsınız. Alış emrine ya da satış emrine denk düşen bir karşılık yoksa iki taraf da uzun süre bekleyebilir. Beklemek istemediğiniz durumlarda fiyatı güncelleyerek başka bir fiyattan alış ya da satış emri verebilirsiniz.

Bu emirler yüzlerce yatırımcı tarafından gün içerisinde yüzlerce kez tekrarlandığında da kripto paraların ortalama fiyatları (kur) ortaya çıkmış olur.

Alış ve satış emirlerinin genel mantığı şu şekildedir: Örneğin XYZCoin isimli bir kripto para birimine yatırım yaptınız ve XYZCoin için kullandığınız borsadaki genel fiyat 0.5 dolar. Siz de birkaç gün ya da birkaç hafta içerisinde fiyatın 1 dolara çıkabileceğini düşünüyorsunuz. Borsa 7/24 açık olduğu için bu anı yakalamanız çok zor görünüyor. İlgili kripto para birimi için 1 dolardan satış emri verdiğinizde işlem otomatik olarak gerçekleşir.

Emir Tahtası / Emir Defteri

Alış emirleri, alış tahtasında; satış emirleri ise satış tahtasında sıralanır.

• Kripto para almak isteyen kullanıcıların girdiği alış emirleri, fiyata göre büyükten küçüğe doğru sıralanır. Böylelikle kripto para satmak isteyen kullanıcılar, fiyatları en iyi alıştan en kötü alışa doğru inceleyebilir.
• Kripto para satmak isteyen kullanıcıların girdiği satış emirleri ise fiyata göre küçükten büyüğe doğru sıralanır. Böylelikle kripto para almak isteyen kullanıcılar, fiyatları en iyi satıştan en kötü satışa doğru inceleyebilir.

Kullanıcı, emir tahtasında kendisi için uygun bir emir göremediğinde farklı bir fiyattan kendi emrini girebilir ve işlemin gerçekleşmesini bekleyebilir. Örneğin satış tahtasının en üstünde bulunan en düşük fiyattan daha düşük bir fiyattan alım yapmak istiyorsa yeni bir emir girer. Emri alış tahtasında sıralanır ve uygun bir satış emriyle eşleşene kadar kullanıcı bekler.

Kripto para almak ve satmak isteyen kullanıcılar, emir tahtalarını inceleyerek kendileri için en uygun olan fiyattan alım-satım yapabilir. Burada yanlış anlaşılma olmaması için detaylandıralım: Alım yapacak olan kullanıcı, emir defterini inceleyerek kendisi için uygun bir fiyat bulur ve bu fiyata göre bir alış emri girer. Emirler otomatik olarak eşleşir ve işlemin tamamı ya da bir kısmı gerçekleşir.

Satış emirleri için bir inceleme

• TRX/USD 500.80
• TRX/USD 509.75
• TRX/USD 510.45
• TRX/USD 510.85

TRX/USD paritesinde işlem yapmak isteyen bir kullanıcıyı düşünelim. TRX satın almak isteyen kullanıcı, yukarıdaki satış emirlerine baktığında en iyi satış fiyatı olan 500.80 USD üzerinden alım yapmaya karar verir. Bu satış emrinde 10 TRX’in satışa sunulduğunu varsayalım. Kullanıcı eğer 25 TRX için alış emri girerse bu 10 TRX’i, 500.80 USD üzerinden alabilir. Geri kalan 15 TRX için uygun bir fiyat girilmesini bekleyebileceği gibi süre çok uzarsa alış emrini değiştirerek 509.75 USD üzerinden işlemini tamamlayabilir.

Özetle kripto para borsasında işlem yapan alıcılar ve satıcılar, bir emir verdiğinde borsa emirler eşleşene kadar bunu emir defterine ekler. Emir işlemleri gerçekleştiğinde borsa, ilgili hesaplara para transferlerini yapar.

NOT: Burada işlemlerin düzgün ilerleyebilmesi için eğer bir alış ya da satış emri verdiyseniz emir verdiğiniz tutar ve alınacak komisyon kadar varlığınız bloklanır. Aynı para için tekrar tekrar emir veremezsiniz. Hesabınızda 1000 BTT varsa ve siz 500 BTT satmak için emir girdiyseniz emir gerçekleşene kadar 500 BTT ve artı komisyon kadar varlığınızı kullanamazsınız. Örneğin hesabınızdaki Türk lirası üzerinden bir alış emri verdiniz. Hesabınızda 1000 TRY var ve 500 TRY ile EHT almak için alış emri girdiniz. Daha sonra paranızı çekmek isterseniz hesabınızdan 1000 TRY çekemezsiniz. Önce alış emrini iptal etmelisiniz ki paranız üzerindeki blok kalksın. Aynı şey özel cüzdanınıza aktarmak istediğiniz kripto varlıklarınız için de geçerli.

İşlem Çifti (Parite) Nedir?

Parite, başka bir ifadeyle döviz çifti, bir itibari para biriminin, başka bir itibari para birimi cinsinden ifadesi anlamına gelir. Kripto para dünyası da geleneksel finansın tanımlarından besleniyor. Dolayısıyla da kripto para dünyasında parite, başka bir ifadeyle kripto para çifti, bir coin’in başka bir coin cinsinden ifadesi anlamına geliyor.

Kripto Para Çifti Neden Önemli?

Borsalardaki işlem çiftleri, borsada listelenen ve birbirleri arasında doğrudan takas edilebilen iki para birimini ifade eder. Örneğin Bitcoin ve ABD doları arasında doğrudan işlem yapabilmenize olanak tanıyan işlem çifti BTC/USD olarak gösterilir. Aynı şekilde Bitcoin ve Litecoin arasındaki işlem BTC/LTC olarak gösterilir.

İşlem çiftleri kripto para/itibari para ya da kripto para/kripto para şeklinde olabilir. İşlem çiftlerinin türleri ve çeşitliliği borsadan borsaya değişir. Borsalarda -genel olarak- kripto para/kripto para işlem çiftleri ağırlıktadır. Örneğin BTC/USDT, ETH/USDT, BTC/TRX gibi.

Borsa sahip olduğu kripto para birimleri arasında işlem çifti oluşturabilir. Eğer Bitcoin’i listeliyor ancak BitTorrent’i listelemiyorsa BTC/BTT işlem çifti olmaz.

Borsa listediği her farklı kripto para birimi için fark farklı işlem çiftleri oluşturmayabilir. Bu gibi durumlarda tek işlem, birkaç basamakta tamamlanır. Eğer Ethereum’u Litecoin ile değiştirmek istiyorsanız ve borsa EHT/LTC arasında doğrudan değişime olanak tanıyorsa bu işlemi tek basamakta yapabilirsiniz. Yani borsa, bu iki coin’i eşleştirmiş olmalı ki siz de bu eş işlemi gerçekleştirebilesiniz. Eğer EHT/LTC işlem çifti bulunmuyorsa elinizdeki Ethereum’u Litecoin’e dönüştürmek için, borsadaki işlem çiftlerine bağlı olarak, önce EHT/USDT, daha sonra da USDT/LTC işlemi yapmanız gerekebilir.

Her tamamlanmış işlem için ayrı komisyon alındığından 2 basmakta gerçekleştirdiğiniz işleminiz için her basamakta ayrı bir komisyon ödemiş olursunuz. Bu yüzden işlem çifti çeşitliliği sunan bir borsa kullanmak yatırımcılar için daha avantajlıdır.

Önde gelen kripto para borsaları, düzenli olarak işlem çiftlerindeki çeşitliliği artırır.

NOT: Kripto paraların değerlerini kripto para borsası değil, alıcı ve satıcılar belirler. Dolayısıyla da kripto paraların değerleri arz ve talebe göre oluşur. Farklı borsalardaki küçük fiyat farklarının nedeni de budur. Kripto para borsaların nasıl para kazandığı, borsalardaki fiyat farklılıklarının sebepleri, farklı borsa türleri hakkında detaylı bilgi almak için Kripto Para Borsası Nedir? başlıklı içeriğimizi inceleyebilirsiniz.

Kripto Para Borsasında Nasıl İşlem Yapılır?

Borsa, arayüzleri ve kullanımları farklılık gösterebilir; ancak kullanıcıların kolay adapte olabilmesi için sistemler aynı mantık üzerine kuruludur.

İşleyişi, basitçe şöyle anlatabiliriz:

• Borsanın al-sat paneline giderek almak ya da satmak istediğiniz kripto para için uygun parite seçimi yapın (Örneğin EHT/TRX).
• Almak için AL; satmak için SAT sekmesini açtığınızdan emin olun.
• Almak ya da satmak istediğiniz meblağı girin, almak ya da satmak istediğiniz miktarını girin ve emri tamamlayın.

Değerleri doğru girdiğinizde işlem bu kadar basittir. Aynı sayfada alış emirleri ve satış emirleri listelerini görebilir ve inceleyebilirsiniz. Girdiğiniz emir ile eşleşen bir karşı emir yoksa işleminiz açık emirlerde bekletilir. Aynı sayfada açık emirlerinizi ve emir geçmişinizi takip edebileceğiniz bölümler de bulunur.

Kripto Para Borsası Seçme Rehberi