DeFi: Merkezi Olmayan Finans Nedir? Ne İşe Yarar?

Herhangi bir merkeze bağlı olmayan ve başında bir yöneticinin bulunmadığı finansal sistem anlamına gelen DeFi hakkında merak edilen her şeyi tek bir yazıda topladık.

Decentralized Finance (DeFi) Türkçe anlamıyla merkeziyetsiz finans, hiçbir otorite veya merkezle bağı bulunmayan, tüm kullanıcılara açık olan gelişmiş blokzinciri ekosisteminin genel adıdır. Merkeziyetsiz finans dünyası, protokoller, dijital varlıklar, dApp’ler (merkezi olmayan uygulamalar), akıllı sözleşmeler ve hatta kripto para borsaları gibi birçok bileşene ev sahipliği yapmaktadır.

Kısaca DeFi Nedir?

DeFi adını alan bu kripto finans kavramı, her şeyden önce ademi merkeziyetçiliği ve bağımsızlığı savunur. Merkeziyetsiz finans projelerinin bu kadar ön plana çıkmasının arkasındaki diğer bir faktör ise yatırımcılar için bonkör kazançlar içeren teşvik mekanizmalarının bu ekosistemde sıklıkla tercih edilmesidir. Bu iki özellik, DeFi dünyasındaki ürünlerin kullanıcılar tarafından hızla benimsenmesini sağlamaktadır.

Kısaca merkezi olmayan finans, kesinlikle hiçbir kişi, kurum, ekip, organizasyon ya da bir devletin yönetiminde olmayan ve tamamen bağımsız bir kripto finans dünyası anlamına gelir. Tüm DeFi uygulamaları Ethereum ağı üzerine inşa edilmiştir. Ağdaki ilk DeFi uygulaması, Rune Christensen tarafından kurulan MakerDAO’dur.

DeFi Ne İşe Yarar?

DeFi, bilindiği gibi Ethereum blokzinciri üzerine inşa edilmiş birtakım finansal araç için kullanılan bir tanımdır. Merkeziyetsiz finans dünyasının en önemli gayesi, internet erişimi olan herkesin herhangi bir aracıya ihtiyaç duymadan borç verip borç almasını, takas yapmasını veya bankacılık sistemlerini kullanmasını sağlamaktır.

DeFi’nin Amaçları

1. Temel finansal hizmetlere erişimi olmayan 2 milyar insana yardımcı olmak
2. Merkeziyetsiz finansın ve bankacılığın yaygınlaştırılması
3. Merkezi olmayan yeni finansal teknolojilerin ortaya çıkması
4. P2P aracılığıyla birden çok bilgisayarda tutulan birebir aynı kayıtlar arasında bağlantı sorunlarının yaşanmaması
5. Kayıtların erişilebilir ve herkese açık olması

DeFi ekosistemindeki ürünler birçok farklı kategoriye ayrılabilir. Örneğin DeFi dünyasındaki en popüler projeler arasında Aave, Maker ve Compound gibi kredi protokolleri sayılabilir. Bu ürünler, kullanıcıların birbirlerine borç verip borç almalarına imkan tanırken; borç veren kişilerin faiz geliri elde etmesini de sağlar.

Merkeziyetsiz finans dünyasındaki bir diğer önemli kategori ise, DEX borsalarıdır. Bu borsalardan en büyüğü olan Uniswap ise tamamen merkeziyetsiz bir şekilde yatırımcıların birbirleriyle token takas etmelerini sağlayan bir merkeziyetsiz finans ürünüdür. Uniswap gibi merkeziyetsiz borsalarda, likidite sağlayıcı olup diğer kullanıcıların sizin bulunduğunuz likidite havuzundan yaptıkları işlemlerden para kazanabilirsiniz. Ya da Uniswap’ta bulunmayan bir token’ı, gerekli likiditeyi sağlayarak Uniswap borsasına ekleyebilirsiniz. Uniswap hakkında hazırladığımız Uniswap Nedir Nasıl Kullanılır isimli içeriği okuyabilirsiniz.

En Önemli DeFi Projelerinden Bazıları

Merkezi olmayan kredi protokolü olan ve farming hizmeti veren Aave, Compound ve Maker, bünyelerinde milyarlarca dolar kilitli likidite bulunduran başlıca DeFi kredi protokolleridir. Bu platformlarda kripto para borç verebilir veya borç alabilirsiniz. Bu protokollerin tümü Ethereum’a dayalıdır. Yani buradaki tüm işlemler ERC20 token’lar üzerinden dönmektedir. Az önce bahsettiğimiz gibi bu protokollerde milyarlarca dolar kilitli para bulunmaktadır ancak bu sistemlerin yaratıcıları, varlıklarınız üzerinde herhangi bir kontrole sahip değillerdir. İşte DeFi’yi DeFi yapan en güzel yanlarından biri de budur.

Bir diğer önemli DeFi projesi olan Uniswap ise merkeziyetsiz bir kripto para borsasıdır. Uniswap, kullanıcıların istedikleri herhangi bir ERC20 tabanlı token’ı, diğer ERC20 tabanlı token ile takas etmesine imkan sağlamaktadır.

Merkezi Olmayan Borsalar (DEX)

Merkezi olmayan borsalar (DEX’ler), bir başka popüler DeFi protokolü türüdür. Uniswap ise bu kategorinin açık ara en büyüğüdür. 2020 Ağustos ayının sonunda, Uniswap 426 milyon dolarlık günlük işlem hacmine sahipken; aynı tarihte en büyük merkezi borsalardan biri olan Coinbase’in günlük işlem hacmi ise sadece 348 milyon dolardı.

Diğer önemli merkeziyetsiz borsalar arasında Balancer, Bancor ve Kyber sayılabilir. Konu merkeziyetsiz borsa olunca, çok farklı bir yapıya sahip olan 1inch Exchange’den de bahsetmek gerekir. 1inch, kullanıcılar için en uygun fiyatı bulmak için çok sayıda merkezi olmayan ve merkezi olan borsayı birbirine bağlayan ve bu sayede kullanıcıya en uygun fiyatı sunan merkeziyetsiz bir borsadır.

Merkezi Olmayan Borsalarda Likidite Havuzu

Merkezi olmayan borsaların en büyük problemleri likidite eksikliğidir. Bu nedenle borsalar, kullanıcıların birer likidite sağlayıcı olmasını teşvik etmek için bazı mekanizmalar geliştirmiştir. Kullanıcı, bir DeFi borsasına girip istediği bir ERC20 token havuzuna likidite sağlayabilir. Bu havuzda yapılan işlemlerden doğan ücretlerden, havuza yaptığı katkı oranında gelir kazanır. Likidite havuzu konusunda detaylı bilgi edinmek için Uniswap borsasında nasıl likidite sağlayıcı olunur yazımızı okuyabilirsiniz.

DeFi Ürünlerini Nasıl Kullanırım?

DeFi dünyasının ayrıcalıklarından faydalanmak için, öncelikle Ethereum’u destekleyen ve tarayıcınızla çeşitli DeFi protokollerine bağlanabilen bir cüzdana ihtiyacınız vardır. Bu noktada kullanıcıların önemli bir çoğunluğu MetaMask kullanmaktadır. Bir DeFi ürününü kullanmadan önce bilmeniz gereken en önemli bilgi, yalnızca Ethereum tabanlı (ERC20) token’ları kullanabilecek olmanızdır.

Ardından dilerseniz artık tüm kripto para alım-satım işlemlerinizi Uniswap gibi merkezi olamayan bir borsada yapabilirsiniz. Ya da aynı borsada bir likidite sağlayıcı olarak işlem ücretlerinden gelir elde edebilirsiniz. Daha fazla gelir elde etmek için Aave, Maker veya Compound gibi protokollerde sermaye yatırarak borç verebilir bu borçtan faiz elde ederek de para kazanabilirsiniz.